Giáo trình điện tử
Phương pháp nghiên cứu tài liệu
trong nghiên cứu khoa học

MỤC LỤC

Phần 2. Phương pháp tìm kiếm tài liệu tham khảo khoa học

Lựa chọn nguồn tài nguyên và công cụ tìm kiếm

Các cơ sở dữ liệu

Các cơ sở dữ liệu thông tin khoa học kĩ thuật thường được các công ti, tổ chức lớn xây dựng, bằng cách tập hợp thông tin tóm tắt từ rất nhiều các tạp chí chuyên ngành khác nhau, sắp xếp và tổ chức sao cho việc tìm kiếm thông tin (chủ yếu là các bài báo đăng trên các tạp chí chuyên ngành) được dễ dàng hơn. 

Thông tin về các tài liệu thường được cung cấp ở dạng tóm tắt, với tên tác giả, tựa bài, tựa tạp chí, thông tin ấn loát (năm, tập, số, trang), có hoặc không có bài giới thiệu tóm tắt nội dung (abstract/résumé) chính. 

Mỗi cơ sở dữ liệu có cách tra cứu khác nhau, nhưng thông thường đều cung cấp nhiều khả năng kết hợp các công thức tìm kiếm khác nhau, từ đơn giản đến nâng cao. Phần lớn đều cho phép mở tài khoản tra cứu miễn phí nhằm lưu trữ các kết quả đã tìm kiếm, lịch sử các phiên làm việc, gửi kết quả hoặc thông báo, theo dõi tin tức qua thư điện tử, v.v.

Có nhiều kiểu cơ sở dữ liệu: tra cứu tóm tắt hoàn toàn miễn phí, không có toàn văn; tra cứu tóm tắt miễn phí, truy cập toàn văn thu phí; cả tra cứu và truy cập đều thu phí; tra cứu tóm tắt miễn phí và truy cập một số tài liệu miễn phí; v.v.

Ưu điểm và nhược điểm của các cơ sở dữ liệu được tóm tắt trong bảng dưới đây:

Giới thiệu một số cơ sở dữ liệu lớn

• Current Content: là cơ sở dữ liệu tóm tắt nổi tiếng nhất, do ISI (Institute for Scientific Information) phát triển, bao gồm thông tin tóm tắt các bài báo của trên 14.000 tạp chí chuyên ngành thuộc đủ mọi lĩnh vực. Các nguồn tra cứu miễn phí truy cập tại mục Free Resources, trong đó có:
• Master Journal List: danh sách các tạp chí chuyên ngành có uy tín, thuộc hầu hết các chuyên ngành khoa học và kĩ thuật, do ISI bình chọn với các tiêu chí rất nghiêm ngặt;
• Current Patents Gazette: thông tin phát minh sáng chế hàng tuần trên khắp thế giới;
• Index to Organism Names: chỉ mục tên khoa học các loài sinh vật;
• ISI Highly Cited.com: cơ sở dữ liệu các chuyên gia và đơn vị nghiên cứu có uy tín khoa học trên khắp thế giới;
• In-cites: thông tin xếp hạng khoa học của các quốc gia, trường đại học, tạp chí, nhà nghiên cứu, bài báo, v.v.;
• Expert Essays: các cơ sở dữ liệu và thông tin chuyên sâu về các trích dẫn khoa học;
• v.v.

• Applied Science & Technology Abstracts: tóm tắt (từ 1993) và chỉ mục (từ 1983) của trên 1,3 triệu bài báo của 485 tạp chí chuyên ngành thuộc các lĩnh vực khoa học ứng dụng và công nghệ. Phải đăng kí thành viên mới tra cứu được.
• Chemical Abstracts: cơ sở dữ liệu hàng đầu thế giới trong lĩnh vực hoá học, do Hiệp hội Hoá học Hoa Kì (CAS) xây dựng và phát triển. Phải sử dụng các phần mềm chuyên dụng do CAS cung cấp mới tra cứu được.
• Georef: cơ sở dữ liệu khoa học địa lí do Viện Địa lí Hoa Kì (AGI) xây dựng từ năm 1966, giới thiệu gần 3 triệu tài liệu gồm các bài báo, tựa sách, bản đồ, báo cáo hội nghị, báo cáo kĩ thuật, luận án, và hàng năm cập nhật hơn 90.000 tài liệu mới. Tuy nhiên phải đăng kí và trả tiền mới tra cứu được.
• ACM: cơ sở dữ liệu tóm tắt và toàn văn về khoa học máy tính, do Hiệp hội Máy tính Hoa Kì (Association for Computing Machinery) phát triển. Tìm kiếm đơn giản miễn phí, phải đăng kí mới dùng được các chức năng tìm kiếm nâng cao và truy cập toàn văn.

• PubMed: cơ sở dữ liệu khổng lồ về các bài báo chuyên ngành y học, hoá sinh và sinh học phân tử, do Thư viện Y học Quốc gia Hoa Kì (NLM) xây dựng và phát triển. Thông tin tóm tắt có hệ thống, có thông tin thống kê trích dẫn, có liên kết đến các nguồn cung cấp toàn văn (miễn phí hoặc thu phí) cho các bài báo.
• Articles@INIST:  cơ sở dữ liệu các tài liệu chuyên ngành do Viện Thông tin Khoa học và Kĩ thuật Quốc gia Pháp (INIST) phát triển. 
• Các tài liệu được đưa vào cơ sở dữ liệu này phải trải qua một quá trình đánh giá nghiêm ngặt của một hội đồng chuyên môn, nên giá trị khoa học rất cao. 
• Hiện nay đã có gần 2 triệu (từ 1990) tài liệu được lưu trữ, và hàng ngày cập nhật hàng ngàn tài liệu mới.
• Tra cứu tóm tắt miễn phí bằng hai giao diện tiếng Pháp và tiếng Anh.
• Có thể sử dụng từ khoá bằng nhiều thứ tiếng khác nhau.
• Truy cập toàn văn có thu phí. 
• Nhà nghiên cứu ở các nước phương Nam (đang phát triển) được Tổ chức Đại học Pháp ngữ (AUF) hỗ trợ phần lớn kinh phí (65-85 %) để mua các tài liệu này. Ở Việt Nam có ba trung tâm hỗ trợ đặt tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP. HCM.
  
• V.v.

Bài tập tự kiểm tra