Giới
thiệu giáo
trình
Tác
giả
Kiểm
tra đầu vào
Phần
1. Các bước triển khai
một đề tài nghiên cứu khoa học
Phần
2. Phương pháp
tìm kiếm tài liệu tham khảo khoa học
Phần
3. Khai thác
thông tin từ tài liệu khoa học
Phần
4. Phương
pháp viết tài liệu khoa học
Phần
5. Kĩ thuật soạn thảo
tài liệu khoa học
Kiểm
tra đầu ra
Phản
hồi kết quả
Thư mục |
Phần
3. Khai thác thông tin từ tài liệu khoa
học
Vấn đề
chuẩn hoá các quy tắc trình
bày tham khảo của Việt Nam
Tên tác giả
Trong trích dẫn
và trình bày danh mục tham khảo, thể hiện
chính xác tên gọi tác giả là một việc
quan trọng, không chỉ về mặt quyền sở hữu trí tuệ
mà còn liên quan đến các vấn đề tham chiếu,
thống kê trích dẫn,...
Tên gọi của tác
giả trong các tài liệu khoa học phụ thuộc vào yếu
tố xã hội. Có hai nhóm dùng tên gọi
khác nhau: dùng họ (family name/nom de famille) chính và tên (first name/prénom)
phụ ở các nước phương Tây; và họ phụ và
tên chính (như ở nhiều nước châu Á,
châu Phi). Để khỏi nhập nhằng, từ đây sẽ dùng
khái niệm "tên nhận diện" để chỉ phần tên được
dùng làm chính so với phần còn lại.
Các nước như Trung
Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc,... đã từ lâu chấp nhận
cách gọi tên nhận diện trong tài liệu khoa học như
các nước phương Tây (gọi bằng "họ"). Riêng ở Việt
Nam, đây là một vấn đề khó giải quyết, vì cả
nước trên có trên 100 họ, cho gần 90 triệu
dân, trong đó một vài họ chiếm đa số như Nguyễn,
Trần, Lê,... Cả trong giao tiếp hàng ngày lẫn trong
lễ nghi, từ lâu ở Việt Nam đã không còn phổ
biến thói quen dùng "họ" để gọi tên một cách
trân trọng (như "Thủ tướng Nguyễn", "Bộ trưởng Lê",
"ngài giám đốc Trần",...) Và cách xếp
tên gọi theo thứ tự chữ cái luôn dùng
"tên" làm chuẩn. Và nếu phải viết tắt, thường
là giữ nguyên phần "tên" và viết tắt phần
còn lại (họ và tên đệm). Nghĩa là,
"tên nhận diện" của Việt Nam là phần "tên", ngược
lại với các nước phương Tây.
Với các tài
liệu khoa học ở Việt Nam, thường phần tài liệu tham khảo
được chia thành hai mục: tài liệu tiếng Việt và
tài liệu tiếng nước ngoài, với cách xếp thứ tự
khác nhau.
- Tài liệu tiếng Việt:
xếp theo "tên", theo thứ tự bảng chữ cái tiếng Việt, viết
đầy đủ, không đảo lộn thứ tự họ và tên.
- Tài liệu tiếng nước ngoài: xếp theo "họ" và viết tắt phần còn lại ở phía sau.
Cách
này nói chung là giải pháp hợp lí
cho các bài viết khoa học trong nước,
vì người đọc là người Việt nên dễ dàng hiểu
được cách phân loại này. Có một số bản quy
định yêu cầu phân chia thành từng nhóm
tài liệu bằng mỗi thứ tiếng khác nhau: Anh, Pháp,
Nga, Đức, Hoa,..., song dường như điều này không cần thiết
lắm!
Riêng với các
bài viết đăng ở nước ngoài, hoặc các tài
liệu song ngữ,
thì cách chia theo hai nhóm ngôn ngữ
có một số hạn chế nhất định. Song vấn đề này lại
không nằm
trong phạm vi đề cập của giáo trình này.
Nhận diện tên tác giả nước ngoài
Có rất nhiều bài báo khoa học đăng
tên tác giả với nhiều phần tên khác nhau: họ,
tên, tên kép,... Và không ít
người lúng túng khi không biết phần nào
là tên nhận diện, phần nào là tên
có thể viết tắt. Nếu không chịu khó kiểm tra kĩ
lưỡng, rất dễ mắc sai lầm là cứ xếp theo phần tên xuất
hiện đầu tiên (có khi đúng, và nhiều khi
sai).
Có một số cách để kiểm tra lại tên nhận diện của tác giả một tài liệu như sau:
- phán đoán: hai cách phán đoán thường gặp nhất là:
- dựa vào hiểu biết cá nhân về tên gọi các nước phương Tây để phân biệt,
- lấy phần tên sau cùng làm tên nhận diện, các phần còn lại viết tắt toàn bộ,
tuy nhiên
cách phán đoán này không phải bao giờ
cũng chính xác, mà luôn cần được kiểm tra
lại, nhất là với những nước có tên nhận diện
là tên ghép (Hà Lan, Bồ Đào Nha,
Pháp, Ý,...);
- địa chỉ thư điện tử:
nếu bài báo có đăng địa chỉ thư điện tử liên
lạc của tác giả, rất có khả năng trong địa chỉ có
tên nhận diện của tác giả (được viết đầy đủ) và
phần còn lại được viết tắt,
- cách này cũng không được
hoàn toàn chính xác, và luôn
cần kiểm tra lại;
- danh mục tham khảo của chính tài liệu đó:
một số tác giả khi viết tài liệu có tham khảo lại
các bài của mình đã đăng trước đó,
nên khi tra và đối chiếu lại với các phần tên
ở đầu bài có thể tìm được đúng tên
nhận diện của tác giả;
- danh bạ nhân viên của cơ quan: các trường đại học, viện nghiên cứu, phòng thí nghiệm lớn thường có website giới thiệu lí lịch tóm tắt và/hoặc các công trình nghiên cứu
của nhân viên, hoặc có các danh bạ nhân
viên, qua đó có thể xác định được tên
nhận diện của một tác giả (cần phải tìm đến đúng
cơ quan của tác giả);
- tìm các thông tin trích dẫn: đây là cách an toàn nhất,
- dùng các từ khoá chính trong tựa tài liệu, năm xuất bản, các từ chính trong nhan đề để tìm chính xác các tài liệu có trích dẫn về tác giả đang cần tìm tên nhận diện,
- đối chiếu các mẩu trích dẫn, nếu
các thông tin khác (nhan đề, tựa bài, số
trang, đồng tác giả, phần tên tắt,...) là
trùng khớp với các dẫn tố trong tài liệu đang
dùng, thì có thể xác định được tên
nhận diện của tác giả.
Nói chung, có nhiều kĩ thuật, phương
pháp để tìm các thông tin này. Quan
trọng nhất là biết sử dụng một công cụ tìm kiếm
(trong trường hợp này là thông tin chính
xác, tức dùng bộ máy tìm kiếm) để truy ra
được các thông tin cần thiết.
|
