Hãy tưởng tượng, một ngày nào đó, toàn bộ các trường học trong cả nước đều mở toang cửa, lực lượng bảo vệ và giám thị biến mất, chỉ có thầy cô và học sinh sinh viên tự phần ai nấy quản lí lớp học của riêng mình, thì chuyện gì sẽ xảy ra? Khi đó, không chỉ có vấn đề trộm cướp, mất mát tài sản, mà không gian lớp học sẽ đối diện với một rủi ro thường trực là bất cứ người qua đường nào dù mang mục đích tốt xấu hay chỉ vì tò mò đều có thể ghé ngang dòm ngó. Và không loại trừ cả trường hợp phá bĩnh, quấy rối thầy trò trong lớp học.
[Bản thảo gốc bài viết Dạy học trực tuyến sao cho an toàn? đăng trên báo Thanh Niên, số 268 ngày 13/10/2021 (trang 17), với một số chỗ biên tập và rút gọn theo yêu cầu dàn trang của toà soạn.]
Vậy mà, cách các trường học từ phổ thông đến đại học tổ chức dạy học trực tuyến ứng phó với đại dịch COVID-19 hiện nay, một phần đáng kể đang làm một việc có thể xem là hoàn toàn tương tự. Cả nước đột nhiên biến thành một đại giảng đường siêu khổng lồ, hàng ngày thầy và trò tự quản với nhau trong các lớp học ảo tổ chức riêng rẽ, rời rạc, chắp vá, hoàn toàn thiếu vắng những cơ chế tổ chức phối hợp nhất quán, bảo vệ chặt chẽ, hỗ trợ sâu sát cho mọi thành viên ở từng cấp độ. Từ một mô hình tổ chức trường lớp vật lí truyền thống vốn rất quy củ, người ta chỉ giữ gần như duy nhất một thứ: ràng buộc khuôn khổ thời gian làm việc đúng như dạy học tập trung, hoặc chỉ giảm ở một mức không đáng kể, và buông thả gần như mọi yếu tố khác cho thầy trò “tự bơi” với nhau, kể cả việc đối diện với rủi ro an toàn như đã nêu trong ví dụ tưởng tượng trên.
Sẽ có người cho rằng, giáo viên và học sinh viên viên cần phải có ý thức tự giác, tự bảo vệ các thông tin truy cập, kết nối vào lớp học ảo để tránh nguy cơ bị kẻ xấu lợi dụng. Đành rằng đó là một việc rất cần thiết, nhưng đó không phải là giải pháp mang tính hệ thống. Bởi trong thực tế đời sống trường học hàng ngày, chúng ta không thể chỉ có kêu gọi giáo viên và học sinh viên viên tăng cường ý thức tự bảo vệ không gian lớp học của mình, trong khi xung quanh không có một lực lượng giám thị và bảo vệ thực thi trách nhiệm bảo đảm an ninh trật tự cho toàn bộ khuôn viên trường học.
Để dạy học trực tuyến an toàn và hiệu quả, một trong các điều kiện thiết yếu nhất là mỗi trường học cần phải có một hệ thống quản lí dạy học trực tuyến (LMS) của riêng mình. Nghĩa là, mỗi trường học vật lí ngoài đời thật tương đương với một LMS trong môi trường công nghệ số. Ở đó, mỗi thành viên của trường học đều có một mã định danh duy nhất để truy cập, kết nối (giống như thẻ cán bộ, học sinh sinh viên để nhận diện ở cổng ra vào). Chỉ sau khi nhận diện được dích thực là thành viên trong hệ thống, thì người dùng mới được tiếp tục di chuyển đến các lớp học, mỗi lớp học một chỗ riêng (giống như các phòng học riêng biệt cho mỗi môn học), và cả phần không gian riêng tư để quản lí các hồ sơ, dữ liệu cá nhân của riêng mình (giống như một hộc tủ đựng đồ cá nhân).
Điều đáng nói là có những nơi thay vì tạo điều kiện cho mỗi trường tự xây dựng và vận hành một LMS riêng cho mình, thì lại có xu hướng yêu cầu hay khuyến khích các trường học sử dụng một dịch vụ cung cấp LMS chung cho hàng loạt các trường, đặc biệt ở bậc phổ thông. Điều đó vừa dẫn đến tình trạng quá tải do lượng người dùng tăng vọt bất thường quá khả năng đáp ứng của hệ thống, giống như ghép cơ học tất cả các trường học thành một trường học “siêu to khổng lồ”, vừa tiềm ẩn nhiều vấn đề về quản lí người dùng, an toàn dữ liệu. Ngược lại, có những nơi, đặc biệt ở trường đại học, lại phân cấp việc xây dựng LMS về tận cấp khoa, tức là mỗi khoa biến thành một trường học riêng, tự quản người của riêng đơn vị mình. Điều đó dẫn đến tình trạng phân tán nguồn lực, chồng chéo chức năng, quản lí cục bộ, không liên thông được dữ liệu với các đơn vị khác trong cùng trường (nếu có thì lại phải tiêu tốn thêm nguồn lực để xây dựng các kênh chuyển đổi dữ liệu).
Vì vậy, việc cần làm để giải quyết vấn đề một cách có hệ thống chính là làm sao để các nhà quản lí hiểu rõ tính chất và vai trò của một hệ thống LMS trong dạy học trực tuyến đối với một trường học. Từ đó, mỗi trường cần chuẩn bị đầy đủ nguồn lực để triển khai xây dựng và đưa vào vận hành hệ thống LMS của trường mình. Mọi hoạt động dạy học trực tuyến, dù đơn giản nhất, đều nên được thực hiện thông qua LMS. Các lớp học ảo vốn sử dụng các hệ thống hội thảo truyền hình độc lập với các LMS, nhưng cung cấp, chia sẻ thông tin kết nối vào các lớp học ảo này thông qua các công cụ chuyên dụng trên LMS vẫn có độ an toàn cao hơn. Chưa kể các lợi ích to lớn khác của LMS trong việc quản lí tích hợp mọi hoạt động và dấu vết, dữ liệu cần thiết khác để phục vụ việc triển khai dạy học trực tuyến hiệu quả hơn về lâu dài, kể cả khi chấm dứt dịch bệnh.
| Lời bình |
|
