KhoahọcViệt.info

3.2. Trường hợp Pháp

Ở Pháp, Hiệp hội Giám đốc và Lãnh đạo Thư viện Đại học và Trung tâm Tài liệu (Association des directeurs & personnels de direction des bibliothèques universitaires et de la documentation – ADBU) cũng xây dựng một khung tham chiếu về năng lực thông tin dành cho sinh viên đại học (ADBU, 2012). Mục tiêu của khung tham chiếu này không phải nhằm tiêu chuẩn hóa mà chỉ là hỗ trợ phương pháp luận cho các trường đại học, khuyến khích mọi sinh viên lĩnh hội các năng lực cần thiết cho hoạt động học tập tự chủ của họ trong quá trình đào tạo, cũng như về lâu dài là học tập suốt đời (Hình 5).

Hình 5. Năng lực thông tin và học tập suốt đời

Nguồn: ADBU (2012, p. 18)

Bộ khung tham chiếu của ADBU hướng đến việc phát triển năng lực thông tin của sinh viên, giúp họ đáp ứng được một yêu cầu then chốt của tinh thần công dân thời đại thông tin, đó là sử dụng thông tin một cách thông minh và hiệu quả trong cả quá trình học tập lẫn trong triển vọng thích nghi với đời sống việc làm về sau. Để đạt được mục đích đó, bộ khung tham chiếu này đề ra bốn nguyên tắc sau (ADBU, 2012, p. 23):

• xác định nhu cầu thông tin và phạm vi giới hạn của thông tin;
• truy cập đến thông tin cần thiết với hiệu năng cao;
• đánh giá có phê bình thông tin thu nhận được (nguồn, tiến trình và kết quả);
• tạo sản phẩm và truyền thông từ kết quả thu được.

Mỗi nguyên tắc đòi hỏi một số năng lực cụ thể trong tiến trình tìm kiếm thông tin, không phải theo con đường tuyến tính và tuần tự mà trong những quy trình có thể gián đoạn hay tái lập. Các năng lực của từng nguyên tắc được trình bày chi tiết trong Bảng 3.

Bảng 3. Khung tham chiếu năng lực thông tin của ADBU

Nguồn: ADBU (2012, p. 28‑29)

Cũng tại Pháp, ở góc độ quản lý Nhà nước, nhằm mục đích phát triển, củng cố và xác nhận khả năng sử dụng CNTT-TT của sinh viên ngay từ những năm đầu thế kỷ XXI, Bộ Giáo dục Quốc gia (Ministère de l’Éducation nationale, 2002) đã ban hành bộ tiêu chuẩn Chứng chỉ Tin học và Internet (Certificat informatique et internet – C2i^®). Bậc trình độ đầu tiên của chứng chỉ C2i^® này bao gồm 20 năng lực, tập hợp trong năm lĩnh vực (Bảng 4), áp dụng cho mọi sinh viên thuộc tất cả các trường đại học trong nước Pháp.

Bảng 4. Tiêu chuẩn Chứng chỉ Tin học và Internet bậc 1 tại các trường đại học Pháp

Nguồn: Ministère de l’Enseignement supérieur et de la recherche (2011)

3.3. Trường hợp Đông Nam Á: các tiêu chí AUN-QA có liên quan đến công nghệ số

Trong khuôn khổ bài viết này, các tác giả dựa trên nghiên cứu một số chương trình đào tạo đại học ở Việt Nam đã được đánh giá theo AUN-QA vào các năm 2009, 2011 và 2014. Trong giai đoạn này, bộ tiêu chuẩn đánh giá của AUN-QA có sự biến động về số lượng: từ 18 tiêu chuẩn, 71 tiêu chí xuống còn 15 tiêu chuẩn và 68 tiêu chí (AUN, 2006, 2011). Tuy nhiên, trong đó có 15 tiêu chí có liên quan ít nhiều đến kỹ năng CNTT, năng lực học tập của sinh viên hay ứng dụng công nghệ số trong chương trình đào tạo, với nội dung mô tả và yêu cầu đánh giá không thay đổi qua cả hai phiên bản (Nguyên Tân Dai & Marquet, 2014). Trong các nội dung mô tả các tiêu chí này[1], có thể trích lược ra được một số khái niệm, từ khoá
phổ biến như trình bày trong Hình 6.

Hình 6. Các khái niệm, từ khoá phổ biến trong 15 tiêu chí đánh giá của AUN-QA liên quan đến năng lực công nghệ số

Nguồn: tác giả tổng hợp và sơ đồ hoá từ AUN (2006, p. 153‑154, 2011, p. 14‑36)

3.4. Trường hợp Việt Nam

Tại Việt Nam, tháng 03/2014 Bộ Thông tin và Truyền thông (Bộ TT&TT) đã ban hành Thông tư số 03/2014/TT-BTTTT Quy định Chuẩn kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin (CNTT), áp dụng cho tất cả các cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia trực tiếp hoặc có liên quan đến hoạt động đánh giá kỹ năng sử dụng CNTT trong cả nước. Bộ chuẩn này bao gồm hai bậc trình độ: bậc cơ bản gồm sáu module được mã hóa từ IU01 đến IU06, và bậc nâng cao gồm chín module được mã hóa từ IU07 đến IU15. Mỗi cá nhân muốn đạt chuẩn ở trình độ cơ bản phải đáp ứng yêu cầu của tất cả các module IU01-IU06. Trình độ nâng cao yêu cầu ứng viên phải đạt trình độ cơ bản và ít nhất ba trong số các module IU07-IU15.

Mỗi module được quy định rất chi tiết, chia nhỏ đến ba cấp mô tả các nội dung hay yêu cầu cần đạt. Tuy nhiên, tất cả các nội dung mô tả trong bộ chuẩn này đều chỉ dừng lại ở những tác vụ kỹ thuật thuần tuý, mà không thể hiện được tính chất tích hợp trong các năng lực tổng quát phục vụ các mục tiêu học tập, nhận thức hay tương tác với môi trường giáo dục và xã hội xung quanh. Bảng 5 cho thấy, chỉ riêng sáu module của bậc trình độ cơ bản đã có đến 365 yêu cầu về các thao tác cụ thể trên máy tính, với nhiều nội dung mô tả chi tiết và trùng lặp. Ví dụ, ở mỗi phần mềm (xử lý văn bản, bảng tính, trình chiếu,…) đều có yêu cầu “Biết cách mở, đóng phần mềm…” (IU03.2.1.1, IU04.2.1.1, IU05.2.1.1,…), hay nhiều loại thao tác giống nhau luôn có ở mỗi phần mềm (lưu, di chuyển, đổi tên, in,…). Hay ở mỗi phần mềm riêng biệt có yêu cầu biết đính kèm theo thư điện tử (IU03.5.2.3, IU04.8.3.3,…), đồng thời trong module “Sử dụng Internet cơ bản” (IU06) cũng có yêu cầu là biết đính kèm tài liệu theo thư điện tử (IU06.4.2.7).

Bảng 5. Trích Chuẩn kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin cơ bản ban hành kèm theo Thông tư số 03/2014/TT-BTTTT ngày 11/03/2014

Nguồn: Bộ Thông tin và Truyền thông (2014).

4. Gợi ý hướng tiếp cận mới trong đánh giá năng lực công nghệ số tại Việt Nam

Qua phân tích như trên, có thể nhận thấy ngay sự khác biệt giữa các mô hình và tiêu chí đánh giá quốc tế và Việt Nam đối với kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông hoặc công nghệ số. Các mô hình quốc tế, trọng tâm được đặt vào năng lực của người học, thể hiện ở đích đến trong quan hệ giao tiếp xã hội hay công việc, thay vì trọng tâm thiên về thao tác thực hiện công cụ kỹ thuật. Ngược lại, ở Việt Nam cho đến nay dường như chưa có mô hình khái quát về năng lực CNTT của người học theo hướng tiếp cận mô hình quốc tế, mà chỉ dừng lại ở Bộ Chuẩn kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin cơ bản với các tiêu chí quy định về các mức độ yêu cầu kỹ thuật người học cần đạt. Dựa vào bộ chuẩn của Bộ TT&TT, có thể tạm thời phác thảo mô hình đang áp dụng như trong Hình 7.

Hình 7. Mô hình hoá bộ Chuẩn kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin tại Việt Nam

Nguồn: tác giả sơ đồ hoá từ Bộ Thông tin và Truyền thông (2014).

So sánh với các mô hình quốc tế, mô hình này có lẽ ứng với phần lõi năng lực tin học và năng lực internet (các Hình 1 và 2). Tuy nhiên, nếu như các mô hình quốc tế chỉ tập trung vào các kỹ năng cơ bản nhất, phục vụ đắc lực cho khả năng ứng dụng vào thực tế học tập, làm việc và giao tiếp hàng ngày, thì mô hình Việt Nam lại có yêu cầu quá nặng về kỹ thuật, đặc biệt là ở bậc trình độ nâng cao, vốn không phải lĩnh vực nào cũng cần đến (quản trị cơ sở dữ liệu, thiết kế đồ hoạ, biên tập hình ảnh, biên tập trang web, bảo mật, quản lý kế hoạch dự án). Mặt khác, tuyệt đại đa số các nội dung mô tả từng tiêu chí đánh giá chỉ sử dụng hai động từ “hiểu” (các khái niệm kỹ thuật, nhiều khi rất chuyên sâu) và “biết” (thực hiện các tác vụ kỹ thuật, nhiều khi rất đơn giản), ứng với hai bậc thấp nhất trong thang đo năng lực nhận thức người học của Bloom (1956), mà hoàn toàn thiếu vắng các yêu cầu năng lực cao hơn: vận dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá.

Từ đó, có thể tạm nhận định hai nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng vừa thừa vừa thiếu của bộ Chuẩn kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin hiện hành tại Việt Nam là: điểm xuất phát cũng như điểm dừng của Bộ tiêu chuẩn đều xuất phát từ yêu cầu kỹ thuật của một số công cụ, chưa đề cập đến các tiêu chí rộng hơn, mang tính bao trùm yêu cầu về các năng lực ứng dụng và giải quyết tình huống trong thực tiễn.

Lựa chọn khung tham chiếu nặng về kỹ thuật này có một nguy cơ rất lớn là sẽ mau chóng lỗi thời. Thật vậy, trong giới công nghệ có một định luật nổi tiếng của Gordon E. Moore (1975), theo đó các bộ vi xử lý được nâng cấp tốc độ theo chu kỳ hai năm, dẫn đến việc hiệu năng máy móc thiết bị tin học ngày càng tăng mà giá cả ngày càng giảm, các ứng dụng tin học và công nghệ số sẽ ngày càng đa dạng và phong phú. Sau hơn 40 năm, định luật Moore vẫn còn nghiệm đúng và công nghệ số vẫn còn thay đổi với tốc độ chóng mặt.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và nơi nơi đều nhắc đến “Cách mạng công nghiệp 4.0”, đã đến lúc Việt Nam cần thay đổi cách tiếp cận về chuẩn kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin theo hướng chọn điểm xuất phát từ nhu cầu thực tiễn của xã hội, xác định những năng lực then chốt của người học và người lao động đối với việc sử dụng công nghệ số. Đó sẽ là cơ sở để xây dựng một bộ khung tham chiếu hay tiêu chuẩn về các “kỹ năng cứng” và “kỹ năng mềm” cần thiết, giúp hình thành nên các năng lực ấy. Sau cùng, các tiêu chí đánh giá từng kỹ năng cụ thể sẽ được lập ra để đo lường mức độ đạt được các năng lực công nghệ số yêu cầu ở người học.

Tài liệu tham khảo

1. ACRL. (2000). Information literacy competency standards for higher education. Chicago, USA: Association of College and Research Libraries. Địa chỉ truy cập (20/11/2016): http://www.ala.org/acrl/standards/informationliteracycompetency

2. ADBU. (2012). Référentiel de compétences informationnelles pour réussir son parcours de formation dans les établissements d’enseignement supérieur. Paris, France: Association des directeurs & personnels de direction des bibliothèques universitaires et de la documentation.

3. Ala-Mutka, K. (2011). Mapping digital competence: Towards a conceptual understanding (JRC Technical Notes No. JRC 67075) (p. 60). Institute for Prospective Technological Studies (IPTS), European Commission.

4. AUN. (2006). AUN-QA manual for the implementation of guidelines. ASEAN University Network (AUN).

5. AUN. (2011). Guide to AUN actual quality assessment at programme level. Bangkok, Thailand: ASEAN University Network (AUN).

6. Barak, M., & Levenberg, A. (2016). Flexible thinking in learning: An individual differences measure for learning in technology-enhanced environments. Computers & Education, 99, 39‑52.

7. Bloom, B. S. (1956). Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals. Handbook I: Cognitive domain. New York, NY, USA: David McKey Company, Inc.

8. Bộ Thông tin và Truyền thông. (2014). Thông tư Quy định Chuẩn kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin. Số 03/2014/TT-BTTTT.

9. Boh Podgornik, B., Dolničar, D., Šorgo, A., & Bartol, T. (2016). Development, testing, and validation of an information literacy test (ILT) for higher education. Journal of the Association for Information Science and Technology, 67(10), 2420‑2436.

10. Bruce, C. S. (2004). Information literacy as a catalyst for educational change: A background paper. In P. A. Danaher, C. Macpherson, F. Nouwens, & D. Orr (Eds), Lifelong Learning: Whose responsibility and what is your contribution? Rockhampton, Queensland, Australia: Central Queensland University Press.

11. Bundy, A. L. (2004). Australian and New Zealand information literacy framework: principles, standards and practice. Adelaide, Australia: Australian and New Zealand Institute for Information Literacy.

12. Catts, R., & Lau, J. (2008). Towards Information Literacy Indicators (Conceptual framework paper No. CI-2008/WS/1). Paris, France: UNESCO Information for All Programme (IFAP).

13. Causer, J.-Y. (2012). Le titre, le poste et la compétence. Questions Vives. Recherches en éducation, 7(17), 19‑36.

14. Corrall, S. M. (2007). Benchmarking strategic engagement with information literacy in higher education: Towards a working model. Information Research, 12(4), paper 328.

15. Goss, M., Castek, J., & Manderino, M. (2016). Disciplinary and digital literacies: Three synergies. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 60(3), 335‑340.

16. Hague, C., & Payton, S. (2010). Digital literacy across the curriculum. Bristol, UK: Futurelab. Địa chỉ truy cập (05/05/2016): www.futurelab.org.uk/ projects/digital-participation

17. Haste, H. (2009). What is ‘competence’ and how should education incorporate new technology’s tools to generate ‘competent civic agents’. The Curriculum Journal, 20(3), 207‑223.

18. Janssen, J., & Stoyanov, S. (2012). Online consultation on experts’ views on digital competence (JRC Technical Reports No. EUR 25475 EN) (p. 74). Seville, Spain: Joint Research Centre, European Commission.

19. Janssen, J., Stoyanov, S., Ferrari, A., Punie, Y., Pannekeet, K., & Sloep, P. (2013). Experts’ views on digital competence: Commonalities and differences. Computers & Education, 68, 473‑481.

20. Kline, K. (2016). Jean Baudrillard and the limits of critical media literacy. Educational Theory, 66(5), 641‑656.

21. Lebrun, M., Lacelle, N., & Boutin, J.-F. (2012). Genèse et essor du concept de littératie médiatique multimodale. Mémoires du livre, 3(2).

22. Ministère de l’Éducation nationale. (2002). Certificat informatique et internet (C2i)^®. Circulaire n° 2002-106.

23. Ministère de l’Enseignement supérieur et de la recherche. (2011). Certificat informatique et internet de l’enseignement supérieur. Circulaire n° 2011-0012.

24. Moore, G. E. (1975). Progress in digital integrated electronics. In IEDM Tech. Digest (p. 11‑13). IEEE.

25. Nguyên Tân Dai, & Marquet, P. (2014). Écart entre l’autoévaluation et l’évaluation externe de l’Association des universités des pays d’Asie du Sud-Est (AUN) : Le cas des critères liés aux TIC dans les programmes vietnamiens. In T. Karsenti (Éd.), La Francophonie universitaire en question (p. 141‑157). Montréal, Canada: RIFEFF.

26. OECD. (2013). OECD Skills Outlook 2013: First results from the Survey of Adult Skill. Paris, France: Organisation for Economic Co-operation and Development. Địa chỉ truy cập (12/10/2014): http://www.oecd-ilibrary.org/content/book/9789264204256-en

27. Papi, C. (2012). Causes et motifs du non-usage de ressources numériques : Logiques d’usage des étudiants en formation initiale. Recherches & Éducations, (6), 127‑142.

28. Sandbothe, M. (2000). Media philosophy and media education in the age of the Internet. Journal of Philosophy of Education, 34(1), 53‑69.

29. SEAMEO. (2010). Report: Status of ICT integration in education in Southeast Asian countries. Bangkok, Thailand: Southeast Asian Ministers of Education Organization (SEAMEO) Secretariat.

30. Tran Ngoc Ca, & Nguyen Thi Thu Huong. (2009). Vietnam. In P. B. Arinto & S. Akhtar (Eds), Digital Review of Asia Pacific 2009-2010 (p. 358‑365). New Delhi, India: SAGE Publications India, Orbicom, IDRC.

Lời bình

Bình luận Tìm kiếm

Nam Hải     |123.28.2.xxx |2019-08-28 18:04:16 mình rất cần những bài viết này, vì mình tìm lâu rồi mới thấy Khung tham chiếu năng lực thông tin của ADBU này, thanks bạn Trả lời | Trích dẫn 0   0

Nam Hải  - re:     |123.28.2.xxx |2019-08-28 18:11:26 Nam Hải nguyên văn: mình rất cần những bài viết này, vì mình tìm lâu rồi mới thấy Khung tham chiếu năng lực thông tin của ADBU này, thanks bạn Trả lời | Trích dẫn 1   0

Nguyễn Tấn Đại  - Năng lực công nghệ số     |118.69.226.xxx |2019-09-03 08:53:44 Chào anh Nam Hải, Rất vui khi bài viết này có ích cho anh. Anh có thể tải bản PDF của bài này tại https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02060671. Hoặc còn một bài khác phát triển thêm từ bài này tại https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02231091 (đăng lại tại đây: http://khoahocviet.info/site/index.php/khgd/13-con g-nghe-giao-duc/29-nang-luc-cong-nghe-so-mo-hinh-u ng-dung-so-khoi). Thân ái, Trả lời | Trích dẫn 0   0

Nam Hải     |171.244.145.xxx |2019-09-04 03:40:50 Cảm ơn Nguyễn Tấn Đại ! Mình đang nghiên cứu, sẽ thông tin với Ad sau nhé Trả lời | Trích dẫn 0   0

Viết lời bình
Tên:
Điện thư:	không thông báothông báo
Website:
Tựa:
UBBCode:	-màu-xanh nhạtđenxanh dươngđỏ tươixámxanh lụcvàng chanhnâu sẫmxanh lơxanh ôliuđỏ tíađỏbạcxanh dương pha lụctrắngvàng -cỡ-rất nhỏnhỏvừalớnrất lớn
	Xin vui lòng nhập mã chống spam trong hình bên cạnh.

Powered by !JoomlaComment 3.21

3.21 Copyright (C) 2007 Alain Georgette / Copyright (C) 2006 Frantisek Hliva. All rights reserved."